Danh vọng, lợi lộc, chẳng qua chỉ là ảo ảnh phù du giữa dòng chảy miên man của kiếp người. Chúng ta như những kẻ lữ hành lạc bước trong đêm, thấy ánh đèn hắt ra phía trước mà vội vã đuổi theo, nào hay biết đó chỉ là vầng sáng huyễn hoặc, vừa chạm tay đã vỡ tan.
Danh, tựa tiếng vọng hư không. Lợi, như vật ngoài thân chẳng thể nắm giữ. Cả hai vốn không thuộc về bản tính chân thật của con người. Kẻ mải mê danh vọng, chẳng khác chim lao mình vào lưới bủa; người đắm chìm trong lợi lộc, nào khác cá cắn câu mắc lưỡi. Họ sống trong giấc mộng mà ngỡ là thực tại, chìm đắm trong ảo ảnh mà tưởng là tỉnh thức.
Khi được tung hô, lòng họ nở hoa như tìm thấy chân lý. Khi bị chê bai, tâm họ héo úa tựa đất trời sụp đổ. Danh là bóng trăng đáy nước – đẹp lung linh nhưng khẽ chạm đã gợn sóng tan. Lợi là giọt sương buổi sớm – lấp lánh kiêu sa nhưng nắng lên liền biến mất.
Có người cả đời oằn lưng gánh gồng một hư danh, một chiếc ghế quyền lực, một ánh mắt ngưỡng mộ hời hợt. Lại có kẻ đánh mất lương tâm, bán rẻ phẩm giá chỉ vì chút vàng bạc, địa vị phù phiếm. Họ ra sức vun vén, gom góp, đến cuối cùng cũng đành buông tay trong tiếng thở dài vô vọng. Tất cả tan biến, chỉ còn lại thân xác lạnh lẽo và dấu chân nhạt nhòa trên cát bụi nhân gian.
Danh như gió thoảng đầu non,
Lợi như mây trắng theo chân nắng chiều.
Người đi không vướng bụi nhiều,
Một lòng sáng tỏ – bao điều cũng qua.
Người tỉnh thức thấu tỏ lẽ huyễn, chẳng màng danh lợi, cũng chẳng cố giữ. Họ ung dung đi qua cuộc đời như gió thoảng qua rừng lau – không vướng bận, không để lại dấu vết. Khi được khen tặng, họ khẽ mỉm cười. Khi bị lãng quên, họ vẫn thản nhiên mỉm cười. Tâm họ không lay động bởi khen chê, không vướng bận được mất.
Thân này vốn là khói mong manh. Danh là tiếng gió thoảng qua. Lợi là giọt sương sớm mai. Người biết lặng lẽ nhìn thấu ba điều ấy mà không đắm nhiễm, mới thực là người thấy đạo giữa dòng đời.
Chẳng cần trốn vào non xanh mới gọi là tĩnh lặng, chẳng cần dứt bỏ hết thảy mới là buông xả. Buông trong tâm, tĩnh giữa chợ đời náo nhiệt, đó mới là con đường vô hình mà không lạc lối.
Đôi khi, chỉ một khoảnh khắc dừng chân, lắng sâu vào hơi thở, ta chợt nhận ra mọi danh lợi chỉ là lớp bụi mỏng nhẹ bay ngang tầm mắt.
Chỉ cần an nhiên lau sáng gương lòng, ánh sáng tự tại bên trong sẽ hiển lộ. Khi ấy, danh đến không mừng, lợi đi chẳng tiếc. Vô danh vô lợi, lòng vẫn thênh thang – đó mới là tự do đích thực.
Gió cuốn danh rơi chẳng vướng tay,
Lợi trôi như nước thoắt qua ngày.
Ai hay chân tánh không thêm bớt,
Giữa chốn trần ai vẫn nhẹ bay.
—-
With Metta
TT